ساخت حسگری برای نجات گیاهان از آفت / کشاورزی دنیا را متحول می کنم

صابر میراسماعیلی دانشجوی ایرانی دوره دکتری در دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر گفت: پروژه من درحقیقت طراحی سیستم هوشمند برای ردیابی حشرات در سیستم های گلخانه ای است که فعلا برای استفاده در مزارع روباز کارایی ندارد و امیدواریم که آن را از محیط های بسته به محیط های باز هم اشاعه دهیم.

میراسماعیلی که نخستین شرکت تخصصی خود به نام RPCo., Ltd را در ماه مه 2001 در کانادا راه اندازی کرده است، گفت: این سیستم بر اساس یک منطق بسیار ساده طراحی شده است. گیاهان مثل سایر حیوانات زنده وقتی آفت زده می شوند، نشانه هایی را از خود منتشر می کنند که فرایند مشابه آن را می توان در قالب بروز تب در انسان به نشانه شکل گیری بیماری همچون سرماخوردگی نشان داد. گیاه نیز مواد شیمیایی خاص خود را منتشر می کند که به شکل گاز بوده و می توان از آن به سیگنال ها تعبیر کرد. در حقیقت هر گیاه بویی دارد که به واسطه قرار گرفتن در شرایطی نظیر شرایط استرس زا و درمعرض حملات حشرات موذی و آفات قرار گرفتن، تغییر می کند. این تغییر بو را می توان اساس بنیادین این فناوری نوین برشمرد.

این محقق ایرانی که دومین شرکت تخصصی خود موسوم به SET Co., Ltd را در نوامبر سال 2006 در کانادا تاسیس کرده است، ادامه داد: کلا سه نظریه درخصوص اینکه چرا گیاه از خود چنین مواد شیمیایی را منتشر می کند، وجود دارد: نخست آنکه بدین ترتیب حشراتی که از سایر حشرات موذی و آفت تغذیه می کنند مطلع شوند همانند برخی کنه ها که از بوی گیاه استفاده می کنند. دوم، مواد شیمیایی که به این ترتیب منتشر می شوند به مثابه زنگ خطری برای گیاهان همجوار قلمداد می شود. این فرآیندی است که در دنیای علم ثابت شده است. سوم آنکه این بوها برای برخی حشرات بسیار زننده بوده و در حقیقت برای گیاه سلاحی تدافعی محسوب می شود.

میراسماعیلی که مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه تهران اخذ کرده است به مهر گفت: 30 سال است که بر روی این نظریه ها کار می شود اما من با بررسی این نظریه ها دست به ابتکار عملی زدم. گیاهان این بوها را در قالب واکنشی طبیعی از خود منتشر می کنند. نظر من این بوده است که از این بوها برای مشخص شدن نزدیکی آفت به گیاه به عنوان "نشانگر" استفاده شود.

وی به مهر گفت: در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان برای ردیابی مواد منفجره حسگرهایی ویژه ساخته می شود حال چه بهتر که از این فناوری برای اهداف صلح آمیز و شناسایی مواد شیمیایی که گیاه از خود منتشر می کند استفاده شود.

دانشجوی ایرانی دوره دکتری در دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا که مدرک کارشناسی ارشد خود را نیز از این دانشگاه و در رشته سم شناسی دریافت کرده است افزود: اما مشکلی نیز وجود دارد. فاکتورهای زیادی همچون دما و رطوبت برای تغییر این بوها نقش دارند. سوال این است که چطور سیستمی را طراحی کنیم که با وجود این فاکتورها "فریب نخورده" و آفت ها را به درستی شناسایی کند؟

میراسماعیلی که مقالات متعددی نیز در عرصه تحقیقات کشاورزی دارد، افزود: کاری که من کرده ام در حقیقت استفاده از روش برنامه نویسی هوشمند بوده است. این روش کاملا جدید بوده و بر اساس روش عملکرد مغز انسان عمل می کند و بنابراین می توان گفت که نه یک "هوش مصنوعی" بلکه یک "هوش واقعی" است. این فناوری نوین به تازگی در دانشگاه برکلی ارایه شده است و من از آن در ساخت سیستم استفاده کردم. این هوش واقعی درحقیقت به شناسایی سیگنال های غلط و درست منتشر شده از سوی گیاه درخصوص نزدیک شدن آفات می پردازد.

وی با ابراز امیدواری به مهر گفت: اگر موفقیت این پروژه نهایی شود به تنهایی در بریتیش کلمبیا بالغ بر میلیون ها دلار در مبارزه با آفات و استفاده از آفت کش ها صرفه جویی می شود. در کنار کاهش هزینه ها، کمک به حفظ محیط زیست نیز از شاخصه های مهم این فناوری نوین است.

میراسماعیلی که پیش از ترک ایران و عزیمت به کانادا در مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی ایران در کرج نیز حضور جدی داشته است، افزود: این پروژه از سوی کنسول علوم و مهندسی کانادا مورد حمایت قرار گرفته و اسپانسر دیگری یعنی انجمن کل گلخانه داری بریتیش کلمبیا نیز حمایت خود را از آن اعلام کرده است. من در حال دریافت بورس نوآوری های صنعتی بریتیش کلمبیا هستم.

وی با بیان اینکه این طرح ایده ای انفرادی است، یادآور شد: هم اکنون در حال ثبت قانونی این فناوری نوین هستیم. سیستم های دیگری که برای کمک به گیاهان به کارگرفته می شوند، بالغ بر 40 تا 50 هزار دلار قیمت دارند اما من برای ساخت این سیتسم تنها 700 دلار هزینه کرده ام! پیش بینی من این است که بین 5 تا 6 سال آینده این فناوری آماده عرضه تجاری در ابعاد وسیع شود.